ҚР Білім және Ғылым министрлігінің “Түлектердің қорытынды аттестациясының өткізілуі және жоғары оқу орнына түсу принциптері” жарияланған. 2018 жылы да емтихан тапсыру нысаны жылдағы үрдіс бойынша қорытынды аттестация және ҰБТ. Қорытынды аттестация түлектер мектептерде емтихан тапсырып орта мектеп бітіргені жөнінде аттестат және “Алтын белгі” алу үшін тапсырылатын емтихан болса, ал Ұлттық бірыңғай тестілеу – жоғары оқу орындарына түсуге арналған іріктеу емтихандарының бір нысаны. Мектептердегі қорытынды аттестация жөнінде тоқталар болсақ, бес пән бойынша өтеді:

1. Ана тілі және әдебиет (эссе жазу)
2. Қазақ тілінде білім беретін мектептерінде – Қазақ тілінен (тест түрінде)
3. Қазақстан тарихы (ауызша емтихан)
4. Альгебра және анализ бастамалары (жазбаша)
5. Химия, биология, география, геометрия, дүниежүзі тарихы, әдебиет, информатика, шет тілі (ағылшын, француз, неміс) – тест тапсырылады.

Жазбаша және ауызша емтихандар, сонымен қатар, тесттің жауап парақтары мектептердегі пән бойынша емтихан комиссиясы дұрыс жауаптар кодтары арқылы тексеріліп, бағаланады.

Барлық емтихан оқу орнында мектептерде өтеді. Аттестацияны қорытынды мерзімі министрліктің “2017-2018 оқу жылын анықтау туралы” (2018 жылдың 30 сәуіріне дейін) бұйрығы арқылы белгіленеді, шамамен 2018 жылдың 29 мамыры мен 9 маусым аралығы. Түлектердің мектеп бітіру шаралары 2018 жылдың 15 маусымына дейін өткізілмек. ҰБТ форматы екі блоктан тұрады, үш міндетті пән математикалық, сауаттылық, оқу сауаттылығы, Қазақстан тарихы бойынша 20 тапсырма және 2 блок, бейінді пәннен 30 тапсырма. Сауаттылық бойынша тапсырма оқу арқылы талапкердің жалпылау, салыстыру тұжырымдау және тағы дағдыларын тексеруге бағытталған. Сауаттылықты тексеруге арналған тапсырмалардың ҰБТ-ге енгізу себебі: студенттік оқуда түрлі ақпарат көздерімен жұмыс істеп, оларды сараптауға, сол кездерінен алынған ақпараттарды салыстыруға және тұжырымдауға тура келеді. Демек, бұл дағдылар мектеп түлегінің алдағы білім алу барысында өте қажет болады. Бейінді пәндер бойынша тапсырмалар ұсынылған бес жауаптың ішінен тек жалғыз дұрыс жауабы бар 20 сұрақтан, сондай-ақ көп жауаптың ішінен бірнеше дұрыс жауаптары бар 10 сұрақтан құралады. Бейінді пәндер бойынша тестілеу барысында бірнеше дұрыс жауаптары бар сұрақтарды енгізу арқылы талапкерлердің нақты тақырыпты қаншалықты меңгергендері анық көрінеді. Жалпы 120 сұрақ қойылады. Тестілеуге бөлінген уақыт 3 сағат 50 минутты құрайды Ұлттық жоғары оқу орындарына ҰБТ тестілеу нәтижелері бойынша кемінде 65 балл, ал “Білім беру”, “Ауыл шаруашылығы ғылымдары” және “Ветеринария” мамандықтарының топтары бойынша кемінде 60 балл, басқа жоғары оқу орындарына кемінде 50 балл, ал “Жалпы медицина” мамандығы бойынша кемінде 65 балл, оның ішінде шекті балл бірінші бөлімнің әр бөлігі бойынша (Қазақстан тарихы, математикалық сауаттылық, оқу сауаттылығы – оқу тілі) кемінде 5 балл және әр бейіндік пәннен кемінде 15 баллдан жоғары жинауы қажет. Ең жоғары көрсеткіш 140 балл (бейінді пәндер бойынша берілген дұрыс жауаптар есебінен). Бір немесе бірнеше дұрыс жауабы бар тест тапсырмаларын бағалау тәртібі дұрыс жауаптарын толық таңдау – 2 балл; 1 қате( 1 дұрыс жауап табылмады немесе 1 дұрыс емес жауап таңдалды) – 1 балл; 2 немесе одан көп қателер – 0 балл.

ҰБТ өткізілу мерзімі 20-шы маусымнан 1-ші шілдеге дейінгі аралық ҰБТ-ді ақылы негізде тапсыру мүмкіндіктері де сақталып отыр. Олар 2018 жылдың тамыз айы мен 2019 жылдың қаңтарында өткізіледі. Тестілеуге қатысушыға: сөйлесуге, орын ауыстыруға, емтихан материалдарын айырбастауға, көшіруге, аудиторияға анықтамалық әдебиеттер мен оқулықтар, шпаргалкалар, калькулятор, фотоаппарат, ұялы байланыс құралдарын (пейджер, ұялы байланыс телефондар, планшеттер, ipad, ipod, iphone, smartphone) алып көшіруге және қолдануға, кез-келген радиоэлектронды байланыс түрін қолдану (Wi-Fi, Bluetooth, Dect 3G, 4G, 5G), емтихан материалдарын (жауап парақтары мен сұрақ кітапшалар) умаждау, корректор сұйығын қолдану арқылы, сұрақ кітапшаның бетін жырту, жауап парағында бояуға қарастырылмаған тұсын бөлу (жауап парақшаның нөмірі) арқылы бөлінуіне тыйым салынады.

Тестілеушілерден аппеляцияға өтініштер белгіленген нысанда тестілеу нәтижелері хабарланғаннан кейін келесі күнгі сағат 13-00ге дейін қабылданады. Тестілеуші өтінішті аппеляциялық комиссия төрағасының атына береді және өтініш аппеляциялық комиссиямен бір күн ішінде қарастырылады. Сертификат – тестілеу кезінде мектеп бітірушінің алған баллдардың растайтын, белгіленген түрдегі, қатаң есептегі құжат. Сертификаттың жарамдылық мерзімі: Ағымдағы жылдың 31 желтоқсанына дейін. Сертификат тестілеу өткеннен кейін 3 күн ішінде беріледі. Осы тұрғыда ата-аналар назарына: оқушының жеке басын куәландыратын құжатты алғаннан кейін мұқият болуы керек. Базаға құжат бойынша енгізілген оқушының мәліметімен сертификат беріледі. Ағымдағы жылы ҰБТ-де Қазалы аудандық білім бөліміне қарасты 33 білім беру ұйымдарынан ниет білдірген 556 талапкер 1 лек бойынша тапсыратыны анықталып отыр. Алайда тест тапсыратын күн Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрінің бұйрығымен белгіленеді. Биыл Елбасының бес әлеуметтік бастама аясында қосымша жиырма мың грант бөлінеді. Оның ішінде 11 000-ы техникалық мамандықтарға арналған. “Алтын белгі” иелері ҰБТ нәтижесі бойынша жинаған балы өзге талапкерлердің жинаған балымен тең болған жағдайда ғана басымдыққа ие болады. Еліміздің болашағы – мектеп бітіруші түлектерімізге сәттілік тілей отырып,”Біліміңе сен, талапкер!” деп сөзімді түйіндеймін.

Сарварова Ботакоз Агадилқызы,

ҚР Білім және ғылым Министрлігінің “Ұлттық тестілеу орталығының”

Халықаралық бизнес университетіндегі филиалының басшысы.